کشکول فیروزه کوبی یکی از ظروف پرطرفدار این روزهای هر خانه است. اگر شما جزو آن دسته از کسانی هستید که به خرید صنایع دستی علاقه مندند، یقینا کشکول فیروزه نیز یکی از انتخاب های همیشگی تان خواهد بود. در این مقاله شما را با این ظرف محبوب و سنتی بیشتر آشنا خواهیم کرد.
درویشان که همیشه نماد دنیا گریزی و دوری از تعلقات دنیایی بودند، در گذشته کوله ای به دوش می گرفته و در آن تنها وسایل و متعلقات بسیار کمی را قرار داده و به را می افتادند. به ظرف چوبی کوچکی که درویشان به همراه داشتند و برای صرف غذا استفاده می کردند، کشکول گفته می شد.
نام ظروف کشکول امروزی نیز از کشکول دراویش گرفته شده است. اگر چه که دیگر شباهت چندانی نیز با هم ندارند. کشکول دراویش از جنس چوب تهیه می شد، اما امروزه ظروف کشکول از جنس های مختلفی چون کریستال، برنج، سرامیک، چینی و... تهیه می شود.
کشکول ظرفی گود، کشیده و دارای پایه ای متوسط است که از آن برای نگه داری انواع خوراکی مانند میوه، شکلات و... استفاده می شود. پر طرفدار ترین ظروف کشکول امروزی، از جنس مس و با تزئین فیروزه کوبی تولید می شود که به آن کشکول مس و فیروزه یا کشکول فیروزه کوبی شده گفته می شود.
ظروف فیروزه کوبی علاوه بر زیبایی و جذابیت، تداعی کننده هنر اصیل ایرانی نیز هستند. مسگری و فیروزه کاری از دیرباز یکی از مشاغل متداول ایرانیان به خصوص در شهرهایی مانند اصفهان بوده است.
همانطور که گفته شد کشکول فیروزه کوبی از ترکیب مس به عنوان بدنه و تزئین سنگ های فیروزه بر روی آن تهیه و تولید می شود. تولید کشکول فیروزه کوبی به این صورت انجام می شود که پس از مشخص شدن جنس بدنه، که اغلب مسی یا برنجی است، بدنه باید آماده کار شود.
بدنه مسی به وسیله دستگاه مخصوص یا با دست استاد کار خم شده و شکل مورد نظر را به خود می گیرد. از آنجا که تبدیل مس خام به بدنه کشکول کار چندان ساده ای نیست، این پروسه اغلب به وسیله دستگاه های تخصصی انجام می شود.
پس از شکل گرفتن بدنه، سطح مس باید به خوبی صیقل داده شده و همه ناهمواری های آن بر طرف شود. این کار نیز می توان با دست یا به کمک دستگاه های مخصوص انجام گیرد. حالا باید سطح بدنه مسی برای قرار گرفتن سنگ های فیروزه آماده شود.
به این منظور ابتدا باید فرورفتگی جزئی و کوچکی بر روی بدنه ایجاد شود تا دانه های فیروزه درون آن چسبانده شده و از کنده شدن و افتادن مصون بمانند. این فرورفتگی باید با دقت و تخصص خاصی صورت گیرد تا بدنه مسی آسیب نبیند.
حالا نوبت چسبانده شدن سنگ های فیروزه فرا می رسد. سنگ های فیروزه بسته به اندازه ظرف می توانند اندازه های متفاوتی داشته باشند، اما اغلب در قطعات ریز و کوچک و هم اندازه تهیه و تنظیم می شوند.
این کار نیز با استفاده از دستگاه های ویژه صورت می گیرد. سنگ های فیروزه با ترتیب و دقت مخصوصی بر روی ظرف مسی چیده شده و فضای فرورفتگی به طور کامل پر می کنند. پس از این که دانه های سنگ فیروزه بر روی کشکول فیروزه کوب شده قرار گرفتند، در آخرین مرحله یک لایه پلی استر بر روی سرتاسر ظرف کشیده می شود تا از کنده شدن فیروزه ها و آسیب دیدن ظرف و ایجاد خط و خش بر روی آن، جلوگیری کند.
کشکول فیروزه که به نام شکلات خوری فیروزه کوبی نیز شناخته می شود از مس خالص در بدنه و سنگ اصل فیروزه بر روی آن، ساخته می شود و اغلب تولیدکنندگان معتبر که در زمینه فروش کشکول فیروزه کوبی فعالیت دارند، این اصالت را رعایت می کنند. اما ممکن است برخی از تولیدکنندگان اینگونه نباشند. یکی از نکات مهم در تشخیص اصالت کشکول فیروزه کوبی توجه به اصل بودن سنگ های فیروزه است.
سنگ فیروزه اصل معمولا رنگ ثابت و یکنواختی نداشته و طیف رنگی بین سبز و آبی دارد. بنابراین در کشکول فیروزه کوبی اصل، سنگ های فیروزه باید در این طیف رنگ باشند و اگر رنگ یکنواختی داشته باشند، باید تا حدودی در اصالت آن تردید کرد. البته کیفیت و اصالت سنگ فیروزه چیزی نیست که به راحتی قابل تشخیص باشد. مخصوصا اینکه در زیر یک لایه پلی استری قرار می گیرد و امکان دسترسی مستقیم به آن مگر در صورت تخریب ظرف، وجود ندارد.
همانطور که گفتیم، کشکول فیروزه کوبی از جنس مس و سنگ فیروزه تولید می شود که هر دو جزو فلزات و سنگ های قیمتی محسوب می شوند. مخصوصا سنگ فیروزه به دلیل کمیاب بودن دارای ارزش مادی بسیاری است. به دلیل همین امر قیمت ، کشکول فیروزه کوبی نیز بالاست.
اما زیبایی و جذابیت و اصالت این ظروف چنان است که یقینا ارزش قیمت بالای آن را دارد. توصیه می شود کشکول و سایر محصولات فیروزه را از تولیدکنندگان و فروشگاه های معتبر بخرید تا از اصالت آن اطمینان داشته باشید. نیکان تجارت هاشمی با بیش از چند دهه فعالیت در تولید و فروش صنایع دستی یکی از تولیدکنندگان معتبر و با سابقه در این زمینه است.